Haydarpaşa

GAR VE GEBZE’YE KADAR OLAN HATTIN İNGİLİZLERDEN GERİ ALINMASI

Arif Atılgan

Osmanlı İmparatorluğu 1. Dünya Savaşı’ndan mağlup çıkınca, demiryolunun ilk döşendiği tarihten beri burada gözü olan İngilizler Haydarpaşa Garı’nı ve Gebze’ye kadar olan demiryolu hattını 15 Ocak 1919 tarihinde işgal etmişlerdi. Bu hattı kontrollerine alan İngilizler, Gebze’den Haydarpaşa istikametine giden trenlerde arama yapmaya başlamışlar ve Türk Subaylarının Haydarpaşa istikametine devam etmelerini engellemeye başlamışlardı. Ancak 23 Nisan 1920 tarihinde TBMM kurulmuş ve yeni Türk Devleti 13 Ekim 1923 tarihinde Ankara’yı Başkent ilan etmiştir. TBMM ise Haydarpaşa Garı’nın Umum Müdürlüğü’ne Mustafa Kemal’in yakın silah arkadaşlarından Behiç Erkin’i tayin etmişti.

Behiç Bey 1903 yılında Selanik’teki 3.Ordu’nun komutanı olarak göreve başlamıştır. Mustafa Kemal ise 1907 yılında Selanik’e Kol Ağası olarak atanmıştır. O yıllarda bir rütbe olan Kol Ağasını günümüze uyarladığımızda Önyüzbaşı olarak kabul edebiliriz. Yani 1900 lü yılların başında Behiç Erkin’in Mustafa Kemal’in komutanı olduğu ortaya çıkmaktadır. İki asker o yıllarda uzun uzun Ülke sorunlarını tartışma fırsatı bulmuşlardır. Daha sonra 1.Dünya Savaşı’nda Behiç Bey İstanbul’da Anadolu’ya asker ve silah sevkiyatını organize etmiştir. 1920 li yıllarda Mustafa Kemal, Behiç Erkin’e ‘Behiç Bey, Ben nasıl savaşılacağını biliyorum. Siz Orduyu Cepheye taşımakla başarılı olursanız biz gerisini başarırız’ demiştir. Bu sözler üzerine Behiç Bey tercihini Demiryollarından yana kullanmıştır. Uzun yıllar Eskişehir’de görev yapan Behiç Bey daha sonra Haydarpaşa Gar Müdürlüğü’ne atanmıştır.

Behiç Erkin yeni görev yeri olan Haydarpaşa’ya trenle gelirken İngilizler tarafından Gebze’de vagonu durdurulur. Arama yapan İngiliz subaylar Behiç Bey’i tanırlar ancak kendisine hiçbir zorluk çıkarmazlar. Behiç Bey’in bulunduğu tren Haydarpaşa tarafına devam eder. Hâlbuki Behiç Erkin ve Arkadaşlarının üzerlerinde resmi subay üniformaları bulunmaktadır. Yani tanınmamaları olanak dışıdır. Haydarpaşa’da ise İngiliz Albayı Smith ile iki subay Behiç Bey’i karşılarlar ve akşam yemeğe davet ederler. Bu daveti kabul etmeyen Behiç Bey, İngilizlerin asıl amaçlarının emekli olduktan sonra burada iyi bir iş bulmak olduğunu anlamıştır.  

Ertesi gün o sırada Haydarpaşa Garı’nın Umum Müdürü olan Bay Hügnen gelir ve ‘Siz bu hattı işletemezsiniz. Şimdiye kadar şansınız varmış. Bundan sonra Ben alıp Ben işleteceğim.’ der. Ancak Behiç Bey ‘Beni Büyük Millet Meclisi Hükümeti Umum Müdür yaptı. Ne emrederse ben öyle hareket ederim’ karşılığını verir. Bay Hügnen, Behiç Bey’e önceleri bu hattı işletmeyi beceremeyeceğini söylemiş, işletebildiğini görünce ve anlayınca ise kendisine Hattın işletmesini tekrar geri alacaklarını ifade ederek yüksek maaş teklif etmiş ancak amacına ulaşamamıştır.

Bay Hügnen Haydarpaşa Garının ilk genel müdürüdür. 1856- 1926 yılları arasında yaşayan bu kişi İdareye 1890 yılında Umum Müdür Sekreteri olarak girmiştir. Çeşitli yayınlarda yazdığına göre, amirlerinin ayaklarına karpuz kabuğu koyarak birer birer yerlerine geçen Hügnen, sonunda 1908 yılında Haydarpaşa Garı Umum Müdürlüğü’ne oturmayı başarmıştır.

                                                        25 Eylül 1923 Gecesi Kutlama

Sonuçta 25 Eylül 1923 gecesi Haydarpaşa Garı ve Gebze’ye kadar olan Hat geriye alınmıştır. Bu suretle Hatta el koyma şekillerinden biri olarak Vekiller Heyeti Kararı ile bir kalemde  ‘Devlete mal etme’ yoluna gidilen Anadolu-Bağdat Demiryolları ve Haydarpaşa Liman İdareleri, hukuki esaslara dayanılarak satın alınmış (24.05.1924)  ve Devlet Malı haline getirilmiştir. 

ARİF ATILGAN HAYDARPAŞA KİTABI